تاسیسات ساختمان از نیازهای اساسی و مورد نیاز هر ساختمان می باشد . به بیان دیگر ، سیستم های داخلی ، اجزای حیاتی هر ساختمان را تشکیل می دهند . این سیستم ها مربوط به شرایط حرارتی ، دیداری ، شنیداری و بهداشتی که برای راحتی ، آرامش و آسایش ساکنان ساختمان لازم و ضروری می باشد ، را فراهم می کنند .

در این مقاله  تاسیسات مکانیکی و الکتریکی به طور جداگانه توضیح داده شده است.

تاسیسات ساختمان بایستی به خوبی طراحی شوند تا به درستی کار کنند . همچنین این سیستم ها می بایستی با سیستم ساختاری ساختمان هماهنگ باشند که این امر مستلزم دانش و تخصص مهندسان و معماران حرفه ای ساختمان است .

تاسیسات ساختمان شامل دو دسته از امور می شود :

تاسیسات مکانیکی

تاسیسات الکتریکی

تاسیسات مکانیکی

که شامل موارد زیر می باشد :

حرارتی ( گرمایی و سرمایی )

تهویه مطبوع

گاز رسانی

بهداشتی ( آب و فاضلاب )

آتش نشانی

اجرا و طراحی آسانسور

تاسیسات گازهای طبی

سیستم های بخار

تاسیسات مکانیکی شامل شاخه هایی مانند ساختمانی ، صنعتی ، ورزشی ، درمانی و …. نیز میشود که در زیر به توضیح برخی از آنها میپردازیم.

به طور معمول شبکه های پیچیده تاسیسات ساختمان از دید پنهان هستند.

تاسیسات حرارتی :

در ابتدا به انواع مدل های انتقال گرما می پردازیم :

تابش :

انرژی گرمایی از بدنه گرم ساطع شده و از طریق فضای واسطه منتقل شده و جذب بدنه سردتر می شود . گرمای تابشی تحت تاثیر حرکت هوا یا دما نمی باشد .

همرفت :

انتقال گرما در نتیجه حرکت چرخشی بخش های گرم شده از یک مایع یا گاز صورت می گیرد .

رسانایی :

انتقال مستقیم گرما از ذرات گرم تر به ذرات سردتر یک واسطه و یا دو عنصر که در تماس مستقیم با هم قرار دارند .

تبخیر :

در اثر این فرآیند تبدیل رطوبت به بخار اتفاق می افتد.

آسایش و راحتی به لحاظ گرما نه تنها به دمای هوا ، بلکه به رطوبت نسبی هوا  ، دمای تابشی فضاهای پیرامون ، حرکت هوا و پاکی هوا بستگی دارد . برای رسیدن به این شکل از گرما و حفظ آن ، می بایستی تعادل منطقی میان این عوامل ایجاد شود .

 

کیفیت هوای داخلی:

نوع تجهیزات گرمایشی و تهویه مطبوع هوای انتخابی(HVAC) برای کنترل فشار هوا ، فراهم کردن هوای تازه و تهویه شده برای فضاهای داخلی ساختمان تاثیر گرفته از کیفیت هوای داخلی است.

همچنین به علت رشد قارچ ها و ویروس ها بر روی تجهیزات سرمایشی و گرمایشی تعمیر و نگهداری آنها امری مهم است و فیلتر های آنها را باید به طور مداوم تعویض کرد.

لازم به ذکر است برخی مصالح به کار رفته در ساختمان از جمله خرده چوب، موادچشبنده ، روکش دیوار ها و … مواد شیمیایی فرار و مضری را آزاد میکنند که میتواند موجب سوزش چشم ، پوست و مشکلات تنفسی شود که وظیفه آب بندی یا گاز زدایی آنها بر عهده طراح داخلی ساختمان است.

از طرفی منبع هوای تازه برای هر ساختمان عنصری مهم و ضروریست تا اکسیژن مصرفی جایگزین شود و دی اکسید کربن تولید شده به همراه سایر ضایعات هوا خارج شود.

پنجره های کاربردی و سیستم های تهویه و توزیع هوا جزو راه های تازه کردن هوای ساختمان هستند.

تاسیسات بهداشتی (آب و فاضلاب):

دو سیستم جابجایی آب در ساختمان وجود دارد که موازی هم فعالیت میکنند . یک شبکه آب آشامیدنی و مصرفی را تامین میکند و دیگری مواد ضایعاتی جمع شده در لوله ها را خارج میکند.

تامین آب مصرفی از طریق منبع اصلی آب صورت میگیرد که برای این کار باید بر نیروی جاذبه غلبه کرد تا آب به تمامی نقاط ساختمان برسد.

سیستم فرعی دیگری در حیطه آب و فاضلاب در ساختمان قرار دارد که هدفش تامین آب گرم مورد تیاز تجهیزات است و از دیگ بخار یا گرم کن استفاده می کند.

در سیستم فاضلاب بهداشتی میتوان از لوله های بزرگ تر بهره گرفت زیرا این سیستم بر نیروی جاذبه متکی است و عمل جابجایی سریع تر انجام میشود. در این سیستم به دلیل تجزیه ضایعات در لوله ها گازی به وجود میآید که برای جلوگیری از ورود آن به بخش های داخلی ساختمان باید از تله ، سیفون یا آب بند در اتصالات لوله ها استفاده کرد.

تاسیسات برقی

تاسیسات برقی ساختمان شامل سیستم های روشنایی، تلفن ، اطفاء حریق ، اعلام حریق ، آنتن مرکزی و … میشود.

برق ساختمان از شرکت برق تامین میشود. بخش عمده آن به صورت جریان متناوب استفاده میشود. قطعات بزرگ از جریان مستقیم برق استفاده میکنند.

توزیع برق تا تاسیسات ساختمان

تاسیسات برقی ساختمان تامین کننده برق لازم برای روشنایی، گرما، سایر تجهیزات داخلی ساختمان و لوازم برقی میباشد.

این سیستم باید به طور ایمن و موثر نصب شود.

تاسیسات برقی مدار انشعابی ای را شامل میشود که در فضاهای داخلی ساختمان برق را توزیع می کند. سیم پیچی در هر مدار بر اساس مقدار جریانی که حمل میکند انجام میشود. یک فیوز یا برق شکن نیز در تابلو توزیع برق قرار دارد که در صورت بالا بودن جریان در سیم پیچی مدار را قطع می کند.

با اینکه سیستم های برق ساختمان توسط مهندسین برق طراحی میشود داشتن اطلاعات در مورد محل تجهیزات روشنایی، خروجی و محل توزیع برق و کلید ها برای کنترل عملکرد آنها برای مهندسان طراح و معمار ضروریست.

سیستم روشنایی:

 طبق مقررات ملی ساختمان برای راهروها و راه های خروجی، پله ها و آسانسورها و سرسراهای آسانسور و همچنین در طبقات و محوطه هایی که در مسیر راه های ورود و خروج قرار دارند باید شدت روشنایی حداقل 10 لوکس برقرار باشد.

همچنین برای جلوگیری از خطر برق گرفتگی چراغ های استخر و سونا باید از یک ترانس 12 ولت و یک صفحه بریر در ترانس کاهنده استفاده کنند.

سیستم های اطفاء حریق:

نحوه کار این تاسیسات طوری است که سنسور های الکتریکی و ابزار های اعلام حریق به سیستمی وصل هستند که آب را به محل حریق منتقل میکند. این سیستم دارای آب پاش های خودکار با دهانه های بزرگ است .

تاسیسات اطفاء حریق

بخش زیادی از این سیستم در قسمت عای داخلی ساختمان پرداخته و کار گذاشته میشود پس طراح باید بتواند آن ها را به صورت یکپارچه دربیاورد.

سیستم های اعلام حریق معمولا دارای هر دو نوع هشدار صوتی و هشدار از طریق چراغ چشمک زن میباشند.

همچنین پانل های زنگ خطر درورودی های ساختمان و نقاط خاص دیگر نصب میشوند تا در شناسایی محل حریق به ماموران آنش نشانی کمک کنند.

بسیاری از ساختمان ها از نوعی سیستم ارتباطی نیز بهره مندند که برای هشدار دادن به ساکنین حین خطر یا در دسترس بودن ماموران آتشنشانی حین مهار آتش طراحی شده اند.